Zorg rondom de verblijfskatheter

Wat is een katheter?

Een katheter is een hol soepel slangetje waarmee de urine uit de blaas wordt afgevoerd. Aan het uiteinde van de katheter zit een ballonnetje. Om de katheter in de blaas op zijn plaats te houden wordt dit ballonnetje gevuld met water. Naarmate de blaas zich vult, wordt de urine via de katheter afgevoerd naar een urine-opvangzak. U kunt dus niet meer zelf plassen als u een katheter heeft. De katheter wordt regelmatig vervangen door de verpleegkundige, de arts of thuiszorg.

Welke urineopvangzak heb ik nodig?

Er zijn door de verpleegkundige twee soorten zakken aan u verstrekt: de beenzak en de nachtzak. De beenzak draagt u overdag onder uw kleding. U draagt de beenzak op uw bovenbeen of op uw onderbeen. De voorkeur gaat uit naar het onderbeen i.v.m. afvloedbelemmering, ook het legen gaat gemakkelijker met de zak op het onderbeen. De slang van de beenzak kunt op maat knippen. De verpleegkundige heeft u daar uitleg over gegeven.

De katheter en de beenzak vormen een gesloten afvoersysteem. Dit gesloten afvoersysteem voorkomt dat bacteriën in de katheter of in de urinezak terechtkomen. Hierdoor vermindert de kans op infecties. De beenzak mag alleen van de katheter losgekoppeld worden als u de beenzak wilt vervangen (kan tot zeven dagen blijven zitten). Het behoud van dit gesloten systeem is belangrijk.

Hoe draag ik een beenzak?

De beenzak wordt bevestigd aan het been met behulp van beenbandjes. U kunt bij langdurig gebruik van een katheter ook gebruik maken van een bevestigingskous. Vraag ernaar bij de (continentie)verpleegkundige. Zoals hiervoor beschreven kan de slang van de beenzak op gewenste lengte afgeknipt worden. Zorg ervoor dat er nooit spanning op de katheter staat, maak de slang dus niet te kort. Als u de slang wat langer laat, let dan op dat er geen knik in komt. Dit stagneert de afvoer.

Hoe maak je de urinezak leeg?

Wacht niet te lang met het leegmaken van de urinezak. Leeg de katheterzak wanneer hij ongeveer driekwart vol is. Het legen van de urinezak moet hygiënisch gebeuren.

1. Pas handhygiëne toe.
2. Plaats de afvoerkraan van de urinezak boven het toilet of andere opvangbak (oude maatbeker of dergelijke).
3. Klap het hefboompje omlaag om urinezak te openen.
4. Sluit de afvoerkraan na het ledigen door het hefboompje weer omhoog te doen.
5. Controleer of de kraan goed dicht is om lekker te voorkomen.
6. Veeg de afvoerkraan met een schoon doekje of desinfecterend middel af.

Hoe koppel je een nachtzak aan en af?

De urine die uit de blaas komt, wordt opgevangen in een urinezak. Hiervoor wordt overdag alleen een dagzak gebruikt. Voor de nachten wordt er een nachtzak aangesloten op de dagzak. Het doorkoppelen van een dagzak naar een nachtzak en andersom gebeurt elke keer op dezelfde manier.

Vervangen van nachtzak

Een nachtzak moet u één keer per week vervangen.
Vervang deze vaker wanneer de zak:

• Beschadigd is.
• Moeilijk leeg te maken is.
• Een onprettige geur heeft.

Werkwijze aankoppelen van nachtzak

1. Pas handhygiëne toe.
2. Leg alle spullen (handdoek, nachtzak, evt. bedhanger) binnen handbereik.
3. Controleer of het kraantje van de nachtzak dicht is (hefboompje naar boven).
4. Sluit de nachtzak aan op de afvoerkraan van de dagzak.
5. Open het kraantje van de dagzak (hefboompje naar beneden).

De dagzak mag losgemaakt worden van het been en naast u neer worden gelegd. Kan de bedhanger niet aan het bed? Leg de nachtzak dan in een emmer naast het bed.  Zorg dat de nachtzak lager ligt dan het matras.

Werkwijze afkoppelen van nachtzak

1. Pas handhygiëne toe.
2. Leg alle spullen (handdoek, afvalzak, papieren doekje) binnen handbereik.
3. Sluit het kraantje van de dagzak (hefboompje naar boven).
4. Maak de nachtzak los.
5. Maak het aansluitpunt droog met een papieren doekje.
6. Leeg de nachtzak in het toilet.
7. Spoel de nachtzak door met water en leg/hang hem te drogen.

Ventiel

Soms adviseert de uroloog een ventiel, ook wel een stopje genoemd, te gebruiken in plaats van opvangzakken. Als een ventiel meer geschikt is voor u, ontvangt u deze via de polikliniek Urologie. U krijgt daarbij ook instructies van de (continentie)verpleegkundige.

Hoe verwissel je een dagzak?

De dagzak kan vier tot zeven dagen blijven zitten, mits er geen beschadigingen zijn en de zak niet verstopt raakt. Dan is het raadzaam om eerder te vervangen.

Werkwijze verwisselen dagzak

1. Pas handhygiëne toe
2. Leg de benodigdheden (dagzak, schaar, handdoek) binnen handbereik
3. Knip als dat nodig is de slang van de dagzak op maat
4. Leg een schone handdoek onder de aansluiting van de katheter met de dagzak
5. Maak de oude dagzak los van de beenbandjes
6. Zorg dat het kraantje van de nieuwe dagzak dicht is (hefboompje naar boven)
7. Maak de oude dagzak los van de katheter
8. Sluit de nieuwe dagzak aan op de katheter
9. Maak de nieuwe dagzak vast aan de beenbandjes

Er is ook een instructiefilm op Youtube beschikbaar over het omgaan met de urinezakken en het aan en afkoppelen van de nachtzak.

Bestellen van materiaal

Wanneer u een katheter in het ziekenhuis krijgt, ontvangt u in het ziekenhuis meestal een startpakket van een bepaalde firma. Hierin zitten de spullen die u nodig heeft. Met dit startpakket kunt u de eerste drie weken vooruit. De verpleegkundige schrijft voor u een machtiging en stuurt deze op naar de firma. Deze firma weet dan dat u binnenkort materiaal bij hen gaat bestellen. Zij verrekenen de kosten met uw zorgverzekeraar. Als het startpakket bijna op is kunt u zelf bij deze firma nieuw materiaal bestellen. Dit kan online en telefonisch, het nummer en de gegevens staan op het formulier in het startpakket. Meestal worden de materialen de dag na bestelling thuisbezorgd.

Vervangen van de katheter

Uw arts heeft u verteld hoelang u de katheter moet dragen. Wanneer dit een langere periode is wordt de katheter door de thuiszorg verwisseld.

Leefregels

Persoonlijke hygiëne

Een katheter levert doorgaans geen problemen op als u geen infecties oploopt. De volgende tips helpen u de kans op infecties te voorkomen.

• Was tweemaal per dag de huid rond het plasgaatje met water.
• Droog daarna zorgvuldig af.
• Gebruik nooit talkpoeder of crème.
• Was uw handen voor en na het loskoppelen of vervangen van de opvangzak.
• Probeer elke dag een douche te nemen. Hierbij kunt u de beenzak aanhouden.
• Mannen dienen het gebied onder de voorhuid zorgvuldig te wassen. Voor vrouwen is dit het gebied tussen de schaamlippen. Gebruik geen zeep.

Drinken

Voor een goede afvloeiing van de urine via de katheter moet u tenminste twee liter drinken, bij voorkeur water. Door veel drinken spoelt u zelf uw blaas schoon, zodat bacteriën geen kans krijgen. Zo voorkomt u een blaasontsteking. Het drinken van Cranberrydrank of het nemen van cranberrycapsules beïnvloedt de urine waardoor minder infecties optreden. Dit voorkomt dat de katheter verstopt raakt.

Voeding

Het gebruik van vers fruit, groenten en volkoren producten is belangrijk voor een goede stoelgang. Vezelrijke voeding en veel drinken voorkomt verstopping van de darmen. Volle darmen kunnen op de katheter drukken en het afvloeien van urine verhinderen.

Bewegen

Regelmatig wandelen of een andere vorm van bewegen bevordert de werking van de blaas.

Vrijen

Een ballonkatheter in de plasbuis is hinderlijk tijdens het vrijen. Als u vragen heeft op dit gebied kunt u die met uw uroloog of continentieverpleegkundige bespreken. Er kan u bijvoorbeeld een suprapubische katheter worden geadviseerd. Dit is een katheter die via een sneetje in de buikwand net boven het schaambeen wordt ingebracht.

Bijwerkingen

• Als de katheter net ingebracht is, kunt u het gevoel hebben dat u moet plassen. Dit is een irritatie die door het katheteriseren wordt veroorzaakt en vanzelf weer overgaat.
• De katheter kan blaaskrampen veroorzaken. Dit verdwijnt doorgaans na enkele dagen. Hierover hoeft u zich geen zorgen te maken. Wanneer de blaaskrampen niet verdwijnen kunt u contact opnemen met de polikliniek Urologie.
• Tijdens de blaaskrampen kan er urine lekken langs de katheter. Naarmate de blaaskrampen afnemen vermindert de lekkage.

Wat moet u doen als er geen urine in de zak komt?

• Kijk of er geen knikken in de katheter of de slang van de opvangzak zitten. Dit stagneert de afvoer.
• Zit de broek niet te strak waardoor de slang afknelt en de urine niet kan weglopen.
• Kijk of de opvangzak zich onder de blaas bevindt.
• Controleer of de opvangzak correct is aangesloten.
• Drink voldoende.

Neem contact op met de polikliniek Urologie in de volgende situaties:

• U heeft aanhoudend pijn.
• Als er veel bloed in uw urine zit en dit niet verdwijnt na veel drinken.
• Uw urine troebel is en een sterke geur heeft. Hierbij heeft u blijvende (zeurende) pijn in uw onderbuik en koorts.
• De katheter is uit de blaas.
• Er komt geen urine in de opvangzak.

Contact

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen of ontstaan er na de behandeling onverhoopt problemen waarover u zich zorgen maakt, dan kunt u bellen naar Urologie via de receptie van het ziekenhuis via 088 125 00 00. Heeft u vragen over vergoedingen, neem dan contact op met uw ziektekostenverzekeraar.

Heeft u vragen over de instructie dan mag u contact opnemen met de Academie voor Zelfzorg. Dit kan van maandag tot en met vrijdag van 10.00 uur tot 17.00 uur. U kunt telefonisch contact opnemen via 088 125 41 73 of stuur een mail naar academievoorzelfzorg@adrz.nl.