Wat is een katheter?
Een katheter is een hol soepel slangetje waarmee de urine uit de blaas wordt afgevoerd. Aan het uiteinde van de katheter zit een ballonnetje. Dit ballonnetje zit in uw blaas. Om de katheter in de blaas op zijn plaats te houden is dit ballonnetje gevuld met water. Naarmate de blaas zich vult, wordt de urine via de katheter afgevoerd naar een urineopvangzak. U kunt dus niet meer zelf plassen als u een katheter heeft. De katheter wordt regelmatig vervangen door de verpleegkundige, de behandelaar of thuiszorg.
Urineopvangzak
Er zijn twee soorten urineopvangzakken aan u verstrekt: de dagzak en de nachtzak.
De dagzak draagt u overdag onder uw kleding. De nachtzak koppelt u aan uw dagzak om alle urine tijdens de nacht op te vangen.
De katheter en de dagzak
De katheter en de dagzak vormen een gesloten afvoersysteem. Dit gesloten afvoersysteem voorkomt dat bacteriën in de katheter of in de urinezak terechtkomen. Dit vermindert de kans op infecties. De dagzak mag alleen van de katheter losgekoppeld worden als u de dagzak wilt vervangen (kan tot zeven dagen blijven zitten).
Hoe draag ik een dagzak?
U kan de slang van de dagzak op gewenste lengte afknippen. Zorg ervoor dat er nooit spanning op de katheter staat, maak de slang dus niet te kort. Als u de slang wat langer laat, let dan op dat er geen knik in komt. Dit stagneert de afvoer. Na het afknippen bevestigd u de connector (wit met groen dopje) in de slang van de dagzak. U kan daarna de dagzak koppelen aan uw katheter.
De dagzak wordt bevestigd aan het been met behulp van beenbandjes. U draagt de dagzak op uw bovenbeen of op uw onderbeen. De voorkeur gaat uit naar het onderbeen omdat dit beter is voor de afvloed, ook het legen gaat gemakkelijker met de zak op het onderbeen. U kunt bij langdurig gebruik van een katheter ook gebruik maken van een bevestigingskous. Vraag ernaar bij de (continentie)verpleegkundige.
Hoe maak ik de dagzak leeg?
Wacht niet te lang met het leegmaken van de dagzak. Leeg de dagzak wanneer hij ongeveer driekwart vol is. Het legen van de dagzak moet hygiënisch gebeuren.
- Was uw handen.
- Plaats de kruiskraan van de urinezak boven het toilet of andere opvangbak (oude maatbeker of dergelijke).
- Schuif de kruiskraan naar de andere kant om deze te openen.
- Sluit de kruiskraan terug totdat er een klik hoorbaar is.
- Reinig na leging het uiteinde van de schuifkraan.
- Zorg altijd voor een knikvrije slang.
Zie voor meer informatie ook: Hekura meerdaagse dagzakken – Educatiehuis : Educatiehuis
Hoe koppel ik een nachtzak aan en af?
Vervangen van nachtzak
Een nachtzak moet u één keer per week vervangen.
Vervang deze vaker wanneer de zak:
- Beschadigd is.
- Moeilijk leeg te maken is.
- Een onprettige geur heeft.
Werkwijze aankoppelen van nachtzak
- Was uw handen.
- Leg alle spullen binnen handbereik (handdoek, nachtzak, evt. bedhanger).
- Controleer of de schuifkraan dicht is.
- Sluit de nachtzak aan op de schuifkraan van de dagzak.
- Schuif het kraantje van de dagzak open.
Bij voorkeur maakt u alleen de onderste beenbandjes van de dagzak los. Mocht u draaien dan draait de dagzak met u mee. Kan de bedhanger niet aan het bed? Leg de nachtzak dan in een emmer naast het bed. Zorg dat de nachtzak lager ligt dan het matras.
Werkwijze afkoppelen van nachtzak
- Was uw handen.
- Leg alle spullen binnen handbereik (handdoek, afvalzak, papieren doekje).
- Controleer of de schuifkraan dicht is van de nachtzak.
- Maak de nachtzak los.
- Maak het aansluitpunt droog met een papieren doekje.
- Leeg de nachtzak in het toilet.
- Spoel de nachtzak door met water en leg/hang hem te drogen.
Zie voor meer informatie: Hekura meerdaagse nachtzakken – Educatiehuis : Educatiehuis
Hoe verwissel ik een dagzak?
De dagzak kan vier tot zeven dagen blijven zitten, mits er geen beschadigingen zijn en de zak niet verstopt raakt. Dan is het raadzaam om eerder te vervangen.
Werkwijze verwisselen dagzak
- Was uw handen.
- Leg de benodigdheden binnen handbereik (dagzak, schaar, handdoek).
- Knip als dat nodig is de slang van de dagzak op maat.
- Bevestig de connector (wit met groen dopje) in de slang.
- Leg een schone handdoek onder de aansluiting van de katheter met de dagzak.
- Maak de oude dagzak los van de beenbandjes.
- Zorg dat de kruiskraan van de nieuwe dagzak dicht is.
- Maak de oude dagzak los van de katheter.
- Sluit de nieuwe dagzak aan op de katheter.
- Maak de nieuwe dagzak vast aan de beenbandjes.
Bestellen van materiaal
Wanneer u een katheter in het ziekenhuis krijgt, ontvangt u in het ziekenhuis een startpakket van een leverancier. Hierin zitten de spullen die u nodig heeft en kunt u de eerste drie weken vooruit. De verpleegkundige schrijft voor u een machtiging en stuurt deze op naar de leverancier. Deze leverancier weet dan dat u materiaal bij hen gaat bestellen. Zij verrekenen de kosten met uw zorgverzekeraar. Als het startpakket bijna op is kunt u zelf bij deze leverancier nieuw materiaal bestellen. Meestal worden de materialen de dag na bestelling thuisbezorgd.
Vervangen van de katheter
Uw behandelaar heeft u verteld hoelang u de katheter moet dragen. Wanneer dit een langere periode is wordt de katheter door de thuiszorg verwisseld.
Leefregels
Persoonlijke hygiëne
Een katheter levert doorgaans geen problemen op als u geen infecties oploopt. De volgende tips helpen u de kans op infecties te voorkomen.
- Was tweemaal per dag de huid rond het plasgaatje met water.
- Mannen dienen het gebied onder de voorhuid zorgvuldig te wassen. Voor vrouwen is dit het gebied tussen de schaamlippen. Gebruik geen zeep.
- Droog daarna zorgvuldig af.
- Gebruik nooit talkpoeder of crème.
- Was uw handen voor en na het loskoppelen of vervangen van de opvangzak.
- Probeer elke dag een douche te nemen. U mag de onderste beenbandjes afdoen en om de dagzak te beschermen tegen nat worden, kan u deze in een plastic zak doen.
Drinken
Voor een goede afvloeiing van de urine moet u tenminste twee liter drinken per dag, bij voorkeur water. Door veel drinken spoelt u zelf uw blaas schoon, zodat bacteriën geen kans krijgen. Zo voorkomt u een blaasontsteking. Het drinken van cranberrydrank of het nemen van cranberrycapsules beïnvloedt de urine waardoor minder infecties optreden. Dit voorkomt dat de katheter verstopt raakt.
Voeding
Het gebruik van vers fruit, groenten en volkoren producten is belangrijk voor een goede stoelgang. Vezelrijke voeding en veel drinken voorkomt verstopping van de darmen. Volle darmen kunnen op de katheter drukken en het afvloeien van urine verhinderen.
Bewegen
Regelmatig wandelen of een andere vorm van bewegen bevordert de werking van de blaas en de stoelgang.
Intimiteit en seks
Iedere katheter heeft invloed op de geslachtsorganen. Zowel bij de man als vrouw kan een katheter zorgen dat hun geslachtsdeel gevoelig is of pijn doet. Daadwerkelijk seks hebben zal niet altijd lukken. Verken dan ook andere manieren om intiem te zijn.
Tips
- Voor mannen: de katheter kan vastgemaakt worden aan de penis met tape en gebruik een condoom.
- Voor vrouwen: plak de katheter op de buik. Dan zit deze minder in de weg.
- Heeft u voor langere tijd een katheter? Bespreek dan met uw behandelaar of een suprapubische katheter (via de buik) beter is. Die zit minder in de weg tijdens het vrijen.
- Bespreek uw vragen met uw behandelaar of met de (continentie)verpleegkundige.
Bijwerkingen
- Als de katheter net ingebracht is, kunt u het gevoel hebben dat u moet plassen. Dit is een irritatie die door het katheteriseren wordt veroorzaakt en vanzelf weer overgaat.
- De katheter kan blaaskrampen veroorzaken. Dit verdwijnt doorgaans na enkele dagen. Het kan gebeuren dat er dan urine langs de katheter loopt. Hierover hoeft u zich geen zorgen te maken. Wanneer de blaaskrampen niet verdwijnen kunt u contact opnemen met de polikliniek Urologie.
- Tijdens de blaaskrampen kan er urine lekken langs de katheter. Naarmate de blaaskrampen afnemen vermindert de lekkage.
Wat moet u doen als er geen urine in de zak komt?
- Kijk of er geen knikken in de katheter of de slang van de opvangzak zitten. Dit stagneert de afvoer.
- Zit de broek niet te strak waardoor de slang afknelt en de urine niet kan weglopen.
- Kijk of de opvangzak zich onder de blaas bevindt.
- Controleer of de opvangzak correct is aangesloten.
- Drink voldoende.
Neem contact op met de polikliniek Urologie in de volgende situaties:
- U heeft aanhoudend pijn.
- Als er veel bloed in uw urine zit en dit niet verdwijnt na veel drinken.
- Uw urine troebel is en een sterke geur heeft. Hierbij heeft u blijvende (zeurende) pijn in uw onderbuik en koorts.
- De katheter is uit de blaas.
- Er komt geen urine in de opvangzak.
Contact
Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen of ontstaan er na de behandeling onverhoopt problemen waarover u zich zorgen maakt, dan kunt u bellen naar Urologie via de receptie van het ziekenhuis via 088 125 00 00. Heeft u vragen over vergoedingen, neem dan contact op met uw ziektekostenverzekeraar.
Heeft u vragen over de instructie dan mag u contact opnemen met de Academie voor Zelfzorg. Dit kan van maandag tot en met vrijdag van 10.00 uur tot 17.00 uur. U kunt telefonisch contact opnemen via 088 125 41 73 of stuur een mail naar academievoorzelfzorg@adrz.nl.